Ik kom maar niet van mijzelf af

Deze blog is ook als artikel verschenen in het september nummer van Inzicht 2019 dat als thema heeft: ‘IK’

Heb je wel eens geprobeerd om van jezelf af te komen? En is dat gelukt? Ik wed van niet. Je ‘Ik’ wil, hoe spiritueel of verlicht het ook denkt te zijn, altijd de regie in handen houden. Een ik dat naadloos samen valt met het geloof dat er een ik is die het leven bestuurt en daarom nooit de controle uit handen zal geven. Ook als het tegendeel gedacht wordt. Hoe vaak heb ik niet mensen horen claimen dat ze zich hebben overgegeven aan iets wat hoger is dan hunzelf? En dan vervolgens toch gewoon weer hun ik-dansje deden? Het ‘Ik’ kan zich helemaal niet overgeven omdat het een idee is. En die wereld is bezwangerd met even zoveel ideeën als ‘ikken’. Van hoog verheven tot laag bij de gronds.

Ideeën veroveren de wereld zegt men. En natuurlijk lang niet altijd ten goede. Zelden gaat het niet zonder strijd en geweld. Oorlog dus, openlijk of subtiel. Dat was 2000 jaar geleden zo en is nu niet anders. In de loop der geschiedenis zijn er meer mensen gestorven aan ideeën dan aan natuurrampen. Religie is daar een goed voorbeeld van evenals communisme, socialisme of wat voor isme dan ook. Of wat te denken van alle lumineuze ideeën die de wereld-willen-verbeteren. In het kielzog daarvan word vaak onuitsprekelijke ellende over de wereld uitgestort.

Nee, zo heel fraai is dit ‘ik’ allemaal niet. Wel of niet spiritueel. Maar je komt er niet vanaf. In sommige spirituele kringen is ‘ik-bashing’ polulair. Van je ik af zien te komen is daar het hoogste goed. Maar het mag onderhand toch wel duidelijk zijn dat alleen een ‘Ik’ van zijn ik af wil. En dat zo het ik door de achterdeur weer naar binnen komt.

Maar hoe zit het dan met het ‘verhaal’ nondualiteit? Nondualiteit mag dan wel verwijzen naar dat wat aan denken en geloof vooraf en voorbij gaat, maar er is toch iemand nodig om het in de markt te zetten. Goed gebruik in de wereld van de nondualiteit is te zeggen dat het verhaal over het leven zichzelf schrijft en er geen ‘ik’ aan te pas komt, maar er is wel een heel body-mind systeem voor nodig om dit te kunnen noteren. Alles gaat nu eenmaal door een ik-laag heen alvorens iets tot kennis, begrip en ‘weet hebben van’ kan condenseren. Zodoende kun je in dit verband prima spreken over nondualiteit, maar wat dat is blijft beperkt tot een idee wat je er over hebt. En kun je zoals in dit tijdschrift kennis nemen van wat het inhoudt. Ik heb daar niets op tegen – doe daar zelf ook aan mee – maar het is niet zo dat zich hier per definitie betere of verlichte mensen ophouden. Die kun je ook elders tegen komen. Met geloof of zonder geloof in nondualiteit.

Wat ik hier wil zeggen is dat ideeën verspreid dienen te worden. Of ze nu nobel of slecht zijn. Anders dragen ze geen vrucht. Wat daar voor nodig is, is geldingsdrang. Je geurvlag ergens willen neerzetten. Laat het ‘Ik’ daar nu ruimschoots mee uit de voeten kunnen. Er is nu eenmaal een onbedwingbare behoefte ideeën over hoe het zit wereldkundig te maken en ik en iedereen voelt zich daar lekker bij. Zo groeit het ‘ik’ en voedt het zich.

Strikt genomen is het echter niet heilzaam om je al te veel met ‘ismes’ bezig te houden, en waarom zou dat ook niet gelden voor het nondualisme. Want het gevaar loert dat je ik er garen bij spint. Dat is niet alleen een psychologisch gegeven, maar inherent existentieel voor het bestaan van een ‘ik’. Het voortbestaan van mijn ‘verlichte’ zelf.

Ik zal het dus bij nader order toch met mijn ikje moeten doen als een voldongen feit. Meer dan 40 jaar aan zelfonderzoek (ook een idee!) heeft daar niet veel verandering in kunnen aanbrengen. Ik ben nog steeds niet van mijzelf afgekomen. Alle streken die aan mij kleven zijn dezelfde gebleven al is misschien het claimen minder geworden. Ondertussen heeft wel geleidelijk de gedachte bij mij post gevat dat mijn ’Ik’ nergens heen gaat. En ook de wens van mijzelf af te komen is weg. Dat vind ik ergens toch wel weer fijn.