Geen einde aan de horizon

Mijn leven en ik denk wel van iedereen, is een voortdurende aaneenschakeling van momenten dat begint bij het geboren worden en eindigt bij het sterven. Hoogte- en dieptepunten wisselen elkaar af en elke stip aan de horizon wijkt naarmate je er dichter bij komt. Verworven doelen verdwijnen uit het zicht zodra ze gerealiseerd zijn. Nooit is er iets helemaal klaar en ik blijf mij als mens ontwikkelen of de wikkels eraf halen. Volmaaktheid is eigenlijk vol(naakt)heid. Er is hout hakken en water halen vóór de verlichting en hout hakken en water halen nà de verlichting (zen spreuk). Menswording of mens-in-wording is een continu proces dat tal van markeringspunten kent, maar nooit tot een afronding komt. Zo van nu is het helemaal klaar. Niets dus van dit alles, ik ben altijd onderweg naar nergens.

De vraag rijst op waarom er eigenlijk iets helemaal klaar zou moeten zijn. Alsof je dan pas kunt beginnen met leven zoals je het voor ogen hebt. Het ‘als en dan’ bepaalt een groot gedeelte van het dagelijks leven en het Nu glipt als los zand door je vingers heen. De menselijke drive om iets te willen worden of ergens van vrij te zijn kent geen einde. Niet op materieel of maatschappelijk gebied en zeker ook niet op spiritueel terrein (al denk je misschien van wel). Ik ken mensen die zeggen hun ego  getranscendeerd te hebben, geen last meer hebben van wat dan ook en direct of indirect in houding of gedrag claimen al een heel eind op ‘het pad’ gevorderd te zijn. Zij plaatsen of verheffen zichzelf vervolgens boven of buiten de menselijke relatie. Spiritueel autisme is denk ik een veel voorkomend fenomeen.

Het probleem is dat we voortdurend met het denken in concepten en het stellen van ‘spirituele’ doelen bezig zijn. Waar het naar toe moet gaan, wat de uiteindelijke bestemming is. Maar hoe stel je een mens voor die ontwaakt, verlicht of bevrijd is? Hoe gedraagt hij of zij zich? Waar moet je op af gaan? Welke meetlat wordt er gehanteerd? Voor je het weet ontstaan er meningsverschillen over wie er nu wel of niet verlicht is en kom je terecht in spiritueel drijfzand. Word je uit de groep gesloten of  word je fijntjes te kennen te geven dat je nog niet zover bent. Elk onderscheid omtrent de mate van verlichting, bevrijding of hoe je het ook wilt noemen dat je maakt is kunstmatig en drijft mensen eerder uit elkaar dan dat het ze samen brengt.

De eerste tien jaar van deze eeuw dacht ik ook ‘verlicht’ te zijn en gaf ik een aantal jaren satsang. Tevens kwam mijn boek uit ‘Je bent niet wat je denkt’ (Samsara 2005). Die gedachte heeft mij inmiddels weer verlaten en de behoefte om de ‘waarheid’ te verkondigen werd op natuurlijke wijze ook steeds minder. Heb ik daarvoor iets gedaan of was het te voorzien? Nee, in de verste verte niet. Het overkwam me gewoon. Betekent dit nu dat mijn inzichten verdwenen zijn, dat mijn zelfrealisatie gebakken lucht is? Ik kan daar geen eenduidig ja of nee op antwoorden.  Wel weet ik dat er niet zoiets bestaat als zelfverklaarde verlichting. Er zijn gewoon geen objectieve criteria waarmee je deze ‘staat van zijn’ kunt verifiëren. Elke verklaring, elke maatstaf zal van subjectieve aard zijn. Afhankelijk van je achtergrond, de cultuur, het spirituele klimaat of wat er in de mode is.

Blijft over dat ik (weer) een gewoon mens ben, met gedachten en emoties, hebbelijkheden en onhebbelijkheden. Met een ego dat niet uitgeleefd, noch overstegen hoeft te worden. Onderweg weliswaar, maar nergens aankomend. Hopelijk tot in lengte van dagen zolang dat mij gegund is.

(deze blog is ook als artikel verschenen in het september 2022 nummer van Inzicht)